Waarom de juiste vraag soms geen vraag is

In mijn jaren als verslaggever heb ik al een hoop vragen mogen stellen over allerlei onderwerpen. Vragen stellen met een microfoon in de hand is leuk, het geeft een gevoel van controle. Jij bent immers degene die bepaalt wanneer iemand te horen is. Als iemand veel te lang van stof is en er een derde zijtak bij pakt om zijn verhaal te vertellen is het makkelijk om de microfoon onder zijn of haar mond weg te trekken om het gesprek weer ‘on point’ te krijgen. Onaardig? Misschien. Maar vaak wel je taak als verslaggever. Deze blog gaat echter over een andere interviewtechniek, namelijk het níet stellen van een vraag. 

Een gezellig gesprek doet wonderen 

Er zijn ook mensen die minder hard van stapel lopen. Mensen die precies weten wat ze willen vertellen en dit dan in korte en bondige zinnen vertellen. Woordvoerders en PR mensen zijn hier een ster in. Na hun boodschap is het stil en wachten ze op de volgende vraag. Hapklare brokken noemen we dat. En dan heb je nog mensen die als ze een microfoon voor hun neus krijgen helemaal dichtklappen. Dit kan iedereen overkomen (ook ondergetekende kent dit nerveuze moment). Het is dan ook niet niks zo’n apparaat voor je neus met vaak een grote camera in het blikveld er nog eens bovenop. De taak voor een verslaggever is dan om het verhaal er dan toch uit te ‘kletsen’. Ik gebruik hier bewust het woord ‘trekken’ niet omdat dit vaak helemaal niet nodig in en meestal juist averechts werkt.

Een gezellig gesprek doet wonderen als je iemand voor de microfoon hebt die overrompelt is geraakt door alles wat er bij een video opname komt kijken. 

Wie goed luistert kan het horen…

Tijdens mijn studie journalistiek deed ik bij de eerste interviews die ik in mijn leven deed vooral mijn best om goed mijn vragen voor te bereiden. Eerst vraag 1, dan vraag 2, een ‘waarom?’ tussendoor en dan door met vraag 3. De interviewtechniek voor beginners zeg maar. 

Met het diploma op zak leerde ik in het ‘echte verslaggevers-leven’ dat vragen voorbereiden niet altijd zin heeft. Soms komen er tijdens een gesprek namelijk ineens hele andere vragen naar boven. Een lijstje vragen afwerken van een papier kan er juist voor zorgen dat je heel belangrijke informatie mist. Om erachter te komen wat die belangrijke informatie is moet je als verslaggever vooral luisteren. En dat luisteren, dat leer je pas al je in het veld aan het werk bent. Wie goed luistert kan het horen als degene achter de microfoon meer kwijt wil dan hij of zij eigenlijk zegt. En als het stil is, laat je de microfoon nog even wat langer onder de mond hangen. 

Een interviewtechniek die wat lef vergt

Het duurde even voordat ik doorhad hoe effectief het kan zijn om een microfoon als iemand is uitgepraat niet meteen weg te trekken maar even te laten hangen. Je hebt er wat lef voor nodig want soms heb je het mis en is er echt niets meer te vertellen. Er ontstaat dan een wat ongemakkelijke situatie.

Maar vaker zorgt een goed gekozen stilte ervoor dat de geïnterviewde wat meer zegt dan hij eigenlijk van plan was. Omdat hij of zij misschien extra nadenkt over het antwoord, of omdat er een bepaalde druk wordt opgevoerd en de geïnterviewde denkt dat er nog wat extra toegelicht moet worden. En soms komen er door deze interviewtechniek heel verrassende zaken naar voren. 

Ik vroeg ooit aan een jongen van een jaar of 13/14 wat vriendschap betekent. Hij antwoordde zoiets als: ‘gewoon, dat je vrienden hebt.’ Ik was stil, hield de microfoon stevig voor zijn mond en keek de jongen vriendelijk aan. Dit moment duurde zo’n twee seconden: “Als je geen vrienden hebt…dan is het eigenlijk ook niet zo vrolijk in het leven”. Het werd dé quote uit de documentaire #vilm die ik voor de kindercorrespondent mocht maken.